ΤΡΙΑ ΔΕΥΤΕΡΟΛΕΠΤΑ

Άραγε τι προλαβαίνεις να κάνεις σε τρία δευτερόλεπτα; Να ανοιγοκλείσεις τα βλέφαρα των ματιών σου, ίσως μία στιγμιαία σκέψη.
Στο μπάσκετ πάντως, αυτή η σχεδόν μηδαμινή χρονική συνθήκη φάνηκε υπεραρκετή ώστε να κρίνει -με την απαραίτητη ανθρώπινη παρέμβαση- το χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο, την αθάνατη Ολυμπιακή δόξα.

Την 9η ημέρα του μηνός Σεπτεμβρίου του σωτήριου έτους 1972, στο Μόναχο της τότε Δυτικής Γερμανίας έλαβε χώρα μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις αλλά και πιο αμφιλεγόμενες νίκες στην παγκόσμια αθλητική ιστορία. Πρωταγωνιστές; Οι δύο υπερδυνάμεις της εποχής, δύο κόσμοι εντελώς διαφορετικοί που συναγωνίζονταν στα πάντα, όχι απαραίτητα στα πλαίσια της ευγενούς άμιλλας.

Η Σοβιετική Ένωση από το 1947 που πρωτοεμφανίστηκε ως μία ενιαία χώρα στο Ευρωμπάσκετ της Τσεχοσλοβακίας , είχε εγκαθιδρύσει τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό χώρο μία πραγματική αυτοκρατορία, έχοντας κατακτήσει μετάλλιο σε όλες τις διοργανώσεις που συμμετείχε, Ολυμπιακούς Αγώνες, Μουντομπάσκετ και Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα με 19 μετάλλια, τα 11 εξ αυτών χρυσά.

Από την άλλη μεριά το αντίπαλον δέος, η εθνική ομάδα των Ηνωμένων Πολιτειών, ο απόλυτος κυρίαρχος των Ολυμπιακών τουρνουά με 7 πρώτες θέσεις από το 1936 που το μπάσκετ εντάχθηκε στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου. Οι Αμερικανοί φρόντιζαν να στελεχώσουν κάθε φορά τις ομάδες τους με την αφρόκρεμα των κολεγιόπαιδων και αυτή η τακτική είχε φέρει μέχρι τότε λαμπρά αποτελέσματα.

Και οι Σοβιετικοί όμως αυτή τη φορά ήταν αποφασισμένοι να ρίξουν από τον θρόνο τους "Γιάνκηδες" ακόμα και χωρίς τον αρχιτέκτονα της εθνικής, τον Αλεξάντερ Γκομέλσκι στον οποίον το καθεστώς φοβούμενο πάντα την αυτομόληση του προς τη Δύση εξαιτίας της εβραϊκής του καταγωγής, είχε παρακρατήσει το διαβατήριο μη επιτρέποντας του την έξοδο από τα σύνορα. Ο αντικαταστάτης του ο προπονητής της Σπαρτάκ Λένινγκραντ, Βλαντιμίρ Κοντράσιν κάλεσε στο προπονητικό κέντρο του Μπέλμεκεν την ελίτ των Σοβιετικών παιχτών με προεξάρχοντα τον "Τσάρο" Σεργκέι Μπέλοφ, τον συνεπώνυμο του Αλεξάντερ, τον Γκενάντι Βολνόφ και τον Μοντέστας Παουλάουσκας, τον Ζουράμπ Σανακαλίτζε και τον Ιβάν Εντένσκο με τον Αλζάν Ζαρμουκαμέντοφ.

Αλλά και ο τεχνικός των Αμερικανών, ο δις χρυσός Ολυμπιονίκης Χένρι "Χάνκ" Άϊμπα ήθελε να διατηρήσει την παράδοση και οι επιλογές του ήταν μερικοί από τους κορυφαίους παίχτες της χώρας, μπασκετμπολίστες που αργότερα έκαναν καριέρα στο ΝΒΑ και στην Ευρώπη όπως ο Τομ Χέντερσον, οι δύο Τζόουνς, ο Μπόμπι και ο Ντουάϊτ, ο Μάικ Μπάντομ, ο μετέπειτα Γερουσιαστής Τομ Μακμίλεν και το μεγάλο όνομα της ομάδας, ο σούτινγκ γκαρντ του Ιλινόις, ο Νταγκ Κόλινς.

Οι δύο προπονητές έθεσαν εξαρχής ως στόχο την παρουσία τους στον τελικό και οι παίχτες τους δεν τους απογοήτευσαν αφού προκρίθηκαν πρώτοι και αήττητοι από τους ομίλους και ξεπέρασαν τα εμπόδια των προημιτελικών και ημιτελικών. Το βράδυ της 9ης Σεπτεμβρίου 1972 το Olympia Halle ήταν ασφυκτικά γεμάτο από φίλους του μπάσκετ που ήθελαν να παρακολουθήσουν τον τελικό χωρίς να μπορούν να φανταστούν πως θα γινόντουσαν μάρτυρες μιας από τις μεγαλύτερες στιγμές στην ιστορία του αθλήματος.

Ο τελικός δεν διεκδικεί δάφνες ποιότητας, ήταν ένα σκληρό και γεμάτο άγχος παιχνίδι. Στα αποδυτήρια πριν από την έναρξη ο Άϊμπα θέλοντας να ανυψώσει το ηθικό των παιχτών του έγραψε στον πίνακα "Θα νικήσουμε και οι Σοβιετικοί θα σκοράρουν μόνο 50 πόντους". Η πρόβλεψη του μέχρι το 39ο λεπτό φαινόταν να επιβεβαιώνεται εν μέρει αφού οι Σοβιετικοί είχαν πετύχει 49 πόντους αλλά οι δικοί του παίχτες είχαν σκοράρει ακόμα λιγότερους, σχεδόν σε ολόκληρο τον αγώνα κυνηγούσαν τους αντιπάλους του στο σκορ, η διαφορά υπέρ των παιδιών του Κοντράσιν έφτασε τους 8 πόντους στο 34ο λεπτό με τους νεαρούς Αμερικανούς να καταφέρνουν να τη μαζέψουν με καλή άμυνα, φέρνοντας τον τελικό στην κόψη του ξυραφιού, 49-48 υπέρ της ΕΣΣΔ.

Με μία τέτοια καλή άμυνα, ο Νταγκ Κόλινς έκλεψε τη μπάλα και ξεχύθηκε προς το σοβιετικό καλάθι για να δεχτεί στα 39' και 57" το σκληρό φάουλ του Σανακαλίτζε. Ο Κόλινς αν και ζαλισμένος από το χτύπημα, σηκώθηκε και κάνοντας νόημα προς τον πάγκο πως είναι καλά, στήθηκε στη γραμμή των βολών.

Ο Νταγκ είχε την ευκαιρία να γίνει ο ήρωας του έθνους του, αυτό που ονειρευόταν από μικρό παιδί, την κατάκτηση του χρυσού Ολυμπιακού μεταλλίου με δικό του καλάθι. Με την αγωνία να έχει χτυπήσει κόκκινο, ο Κόλινς δείχνοντας ολύμπια ψυχραιμία, ευστόχησε στην πρώτη βολή ισοφαρίζοντας τον τελικό. Την ώρα που η μπάλα έφευγε από το δεξί του χέρι για να βρεθεί ξανά στο διχτακι με τη δεύτερη βολή ακούστηκε και η κόρνα, γεγονός που ώθησε τον πρώτο διαιτητή του αγώνα Βραζιλιάνο Ρενάτο Ριγκέρο να σπεύσει προς το τραπέζι της γραμματείας για να διαπιστώσει τι είχε συμβεί. Ταυτόχρονα όμως οι Σοβιετικοί επανέφεραν τη μπάλα στον Μπέλοφ που έφτασε μέχρι το κέντρο χωρίς να καταφέρει να σουτάρει.

Οι Αμερικανοί πανηγύριζαν αλλά την ίδια στιγμή ο βοηθός του Κοντράσιν διαμαρτυρόταν πως ο σοβιετικός πάγκος είχε ζητήσει ταιμ άουτ πριν από την εκτέλεση της δεύτερης βολής του Κόλινς όπως δικαιούταν από τους τότε κανονισμούς, αυτός ήταν ο λόγος που ήχησε η κόρνα.Ο Ριγκέτο και ο δεύτερος διαιτητής Αρτενίκ Αραμπατζιάν με καταγωγή από τη Βουλγαρία, δέχτηκαν την ένσταση των Σοβιετικών αλλά κατοχύρωσαν ως έγκυρη τη δεύτερη βολή του Κόλινς, το σκορ παρέμενε στο 49-50 υπέρ των Αμερικανών. Παρόλα αυτά δεν έδωσαν το ταιμ άουτ στον Κοντράσιν ούτε τεχνική ποινή στον βοηθό του για την είσοδο του στο γήπεδο, ζήτησαν όμως να γυρίσει το χρονόμετρο στα τρία δευτερόλεπτα και με τη μπάλα στην σοβιετική πλευρά. Οι λανθασμένες αποφάσεις μόλις είχαν ξεκινήσει.

Μέσα στην αναμπουμπούλα ο Κοντράσιν βρήκε την ευκαιρία να δώσει οδηγίες στους παίχτες του ενώ χωρίς να τον αντιληφθεί κανείς πέρασε στον αγώνα τον πρώην ακοντιστή Ιβάν Εντένσκο στη θέση του Ζαρμουκαμέντοφ με σαφή στόχο μία μακρινή πάσα στην επαναφορά. Η πρώτη πάσα του Σοβιετικού θα φτάσει στον Σεργκέι Μπέλοφ που πίσω από το κέντρο θα δοκιμάσει το σουτ της απελπισίας χωρίς επιτυχία. Οι Αμερικανοί σίγουροι πια για τη νίκη τους χοροπηδούσαν στο κέντρο του γηπέδου λογαριάζοντας για άλλη μια φορά χωρίς τον ξενοδόχο.

Στην προκειμένη περίπτωση τον Γενικό Γραμματέα της FIBA, τον Βρετανό Ρενάτο Γουίλιαμ Τζόουνς που παρακάμπτοντας τον θεσμικό του ρόλο, κατέβηκε από τις κερκίδες και ζήτησε από τη γραμματεία να επιστρέψει το χρονόμετρο στα τρία δευτερόλεπτα. Ο Τζόουνς βάσισε τον ισχυρισμό του στην λανθασμένη ένδειξη του χρονομέτρου που είχε κολλήσει στα 50" και όταν οι Σοβιετικοί έβαλαν τη μπάλα στο παρκέ κύλησε μόνο ένα δευτερόλεπτο.

Οι δικαιολογημένες διαμαρτυρίες των παιχτών του Άϊμπα έπεσαν στο κενό, ο Τζόουνς τους τόνισε πως αν αποχωρήσουν όπως σκόπευαν, το παιχνίδι θα κατοχυρωθεί στους Σοβιετικούς και ο Αμερικανός προπονητής που είπε χαρακτηριστικά στους βοηθούς του πως "Δεν θέλω να χάσουμε εξαιτίας μου" συναίνεσε στην συνέχεια του τελικού. Έτσι, οι μπασκετμπολίστες των δύο ομάδων επανήλθαν στο γήπεδο για αυτά τα τρία δευτερόλεπτα που δεν είχαν τελειωμό. Ο Εντένσκο πήρε τη θέση του στην τελική γραμμή έχοντας μπροστά του τον Μακμίλεν να του κλείνει το οπτικό πεδίο, ο οποίος όμως έχοντας τον φόβο της τεχνικής ποινής από τον Ριγκέτο, στεκόταν σε απόσταση δύο μέτρων περίπου. Βούτυρο στο ψωμί του Εντένσκο
η επιλογή του Αμερικανού και αυτή τη φορά δε θα λάθευε.

Η μπάλα έφυγε από το χέρι του με κατεύθυνση προς τη ρακέτα των Αμερικανών, εκεί που βρισκόταν πιεζόμενος από δύο αντιπάλους ο Αλεξάντερ Μπέλοφ. Με ένα εκπληκτικό άλμα ο 21χρονος σέντερ της Σπαρτάκ Λένινγκραντ και αγαπημένο παιδί του Κοντράσιν, έπιασε τη μπάλα στον αέρα, προσγειώθηκε, έκανε μία προσποίηση και σχεδόν με τη λήξη σκόραρε το νικητήριο καλάθι. Ακολούθησε πανδαιμόνιο, οι Σοβιετικοί πανηγύριζαν έξαλλα, οι Αμερικανοί δεν μπορούσαν να διανοηθούν πως έχασαν αυτό τον αγώνα και διαμαρτύρονταν πιστεύοντας πως τους έκλεψαν. Αμέσως υπέβαλαν ένσταση χωρίς όμως αποτέλεσμα, η επιτροπή που συστάθηκε και συνεδρίασε, αποφάνθηκε στις 3 τα ξημερώματα της 10ης Σεπτεμβρίου πως δεν υπήρχε τίποτα το μεμπτό , τα πράγματα ήταν καθόλα νόμιμα.

Οι Σοβιετικοί ήταν χρυσοί Ολυμπιονίκες, οι Αμερικανοί αρνήθηκαν να παραστούν στην τελετή παραλαβής των μεταλλίων τους με τη σύμφωνη γνώμη όλων των μελών της ομάδας. Αυτή η στάση κρατάει ακόμα και σήμερα, ουδείς εκ των παιχτών και το τεχνικό επιτελείο αν και υπήρξαν κατά καιρούς νύξεις από τη ΔΟΕ, δεν έχει στην κατοχή του το ασημένιο μετάλλιο. Κάποιοι μάλιστα όπως ο Κέν Ντέιβις προνόησαν με τη σύνταξη διαθήκης, το μετάλλιο να μην παραληφθεί ούτε από τους απογόνους του. Ίσως ακραίο αλλά ενδεικτικό της μεγάλης πίκρας των Αμερικανών για την απώλεια του χρυσού μεταλλίου, πιστεύοντας πάντα πως αυτοί ήταν οι αληθινοί νικητές, όπως ακριβώς το έθεσε ο Τομ Χέντερσον λέγοντας "Το παιχνίδι τελείωσε και νικήσαμε. Μετά τελείωσε ξανά και πάλι εμείς νικήσαμε".

27 χρόνια από το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου και την άτυπη έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, 63 συνεχόμενες νίκες των Αμερικανών στους Ολυμπιακούς Αγώνες, χρειάστηκαν μόλις τρία ταπεινά δευτερόλεπτα για τους Σοβιετικούς ώστε να αλλάξουν χέρια τα σκήπτρα του μπασκετικού βασιλιά, τρία δευτερόλεπτα για να αλλάξει ρότα η ιστορία...