Ο ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΚΡΕΑΤΟΣ

Γεννήθηκε στις 9 Ιουλίου του 1925. Εάν μπορείτε να φανταστείτε πόσο μακρινό είναι αυτό το 1925. Τελείωσε το πανεηστήμιο ως κτηνίατρος ενώ παράλληλα έπαιζε μπάσκετ. Έφτασε μέχρι την Εθνικη Γιουγκοσλαβίας με την οποία αγωνίστηκε 36 φορές. Και μετά τι? Ένα παράπονο. Ότι ποτέ δεν κατάφερε να παίξει σε Ολυμπιακούς αγώνες με την ομάδα της χώρας του.

Η κανονική του δουλειά, αυτή από την οποία ξεκίνησε, ήταν να ελέγχει τα προιόντα ζωικής προέλευσης ως προς την καταλληλότητά τους προς βρώση. Το μακρινό 1950, αυτή ήταν δουλειά που στην Γιουγκοσλαβία την κάνανε οι κτηνίατροι. Παράλληλα όμως είχε ένα μεγάλο χόμπι και πολλά κρυφά και φανερά όνειρα. Το χόμπι ήταν το μπάσκετ, και η δερμάτινη «σπυριάρα», ενώ τα όνειρα θα μπορούσαν να συνοψιστούν στην φράση «Να κάνει το μπάσκετ μεγάλο». Πολλοί άνθρωποι, ακόμη και σήμερα δεν μπορούν να κατανοήσουν την προσφορά ανθρώπων σαν αυτόν. Όχι μόνο γιατί πήγαν το άθλημα ενα βημα μπροστά (ίσως και περισσότερα) αλλά σκεφτόντουσαν συνηθως περισσότερο ρομαντικά και πέρα από την τσέπη του. Και αυτό τους έκανε να ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα. Όχι μόνο αυτός. Όλοι οι Γιουγκοσλάβοι εκείνης της σχολής καμιά φορά ξεφεύγαν. Ξυπνούσε λοιπόν στις 5 το πρωί κάθε μέρα για να σφραγίσει το κατάλληλο κρέας, και μετά, όταν μπορούσε ασχολούνταν με το μπάσκετ.

Τελείώνωντας την καριέρα του ως παίκτης, ασχολήθηκε με την προπονητική. Πέρασε από ομάδες της Γιουγκοσλαβίας και της Ιταλίας, όμως το μεγάλο του βήμα δεν θα ήταν στους πάγκους. Θα ήταν πιο πάνω. Στην οργάνωση. Και όχι όπου κι όπου αλλά στην FIBA. Η FIBA είναι η παγκόσμια ομοσπονδία του μπάσκετ. Αυτό το ξέρουμε όλοι και το θεωρούμε δεδομένο το οτί υπάρχει, ακόμη και αν σήμερα υπάρχουν αμφισβητίες και κόντρες ανάμεσα στην Ομοσπονδία και τις ιδιωτικές εταιρίες που ασχολούνται με το μπάσκετ, όπως η Ευρωλίγκα ή ακόμη και το ΝΒΑ. Γιατί οι δύο τελευταίες, επίσημα και προφανέστατα είναι εταιρίες με απώτερο σκοπό την κερδοφορία. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου. Όμως η FIBA δεν υπήρχε από πάντα. Αντίθετα ιδρύθηκε καμιά 40αριά χρόνια μετά την εμφάνιση του μπάσκετ στα γήπεδα του Springfield της Μασαχουσέτης, και πιο συγκεκριμένα το 1936. Τότε ήταν που κάποιοι πρωτοπόροι άνθρωποι, κατάλαβαν την ανάγκη ύπραξης κεντρικής διοικησης για να προωθηθεί το άθλημα. Ένα άθλημα που ιδιαίτερα στις ΗΠΑ είχε πολύ μικρό μερίδιο της αγορας. Τόσο μικρό που δεν υπήρχε ακόμη ΝΒΑ αλλά και που τα πρωταθλήματα του μπάσκετ γινόντουσαν για να γεμίσουν οι κενές μέρες από τα βασικά αθλήματα όπως η πυγμαχία, το χόκει και το αμερικανικό ποδόσφαιρο.

Με την ίδρυση της ομοσπονδίας, οι πρωτοπόροι αυτοί άνθρωποι ξεκινάνε τον αγώνα για την ανάπτυξη του αθλήματος. Κάνουν το άθλημα Ολυμπιακό όμως από την πρώτη στιγμή δεν δέχονται τους επαγγελματίες παίκτες να συμμετέχουν σε αυτό. Το μπάσκετ για τα 50 πρώτα χρόνια ύπαρξης της FIBA είναι περισσότερο ιδέα και χόμπι παρά επάγγελμα. Αυτό είναι κάτι ακόμη που αγνοούμε αλλά μπορούμε έυκολα να καταλάβουμε αν θυμηθούμε τον ντόρο που είχε ξεσπάσει όταν ο Νίκος Γκάλης είχε δηλώσει ως επάγγελμα το μπάσκετ, κάπου στις αρχές τις δεκαετίας του 80. Λες και δεν το ήξερε ο κόσμος όλος, ότι το άθλημα είχε πάψει να παίζεται για την φανέλα χρόνια πριν. Σε κάθε περίπτωση αυτή ήταν η συνθήκη που ίσχυε τότε. Μια κατ εφημισμόν ερασιτεχνική ενασχόληση με το άθλημα. Και φυσικά, ένας νόμος, ότι στους Ολυμπιακούς αγώνες δεν θα έπρεπε να αγωνίζονται επαγγελματίες.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η μόνη επίσημα επαγγελματική λίγκα ήταν αυτή του ΝΒΑ. Τυπικά και ξεκάθαρα. Και εκεί παίζαν οι καλύτεροι πάικτες στον κόσμο. Εκτός από τους Σοβιετικούς που ήταν δέσμιοι του Σιδηρούν Παραπετάσματος και των φωτεινών εξαιρέσεων που αρνήθηκαν την επαγγελματική φύση του ΝΒΑ για χάρη των εθνικών ομάδων, όπως ο Όσκαρ Σμίντ. Όχι ότι ο Όσκαρ στα 27 χρόνια της τεράστιας καριέρας του δεν έπαιρνε αρκετά χρήματα. Αλλά δεν ήταν επίσημα επαγγελματίας. Τουλάχιστον όχι μέχρι το σωτήριον έτος του 1989. Τότε ήταν που ένας «επιθεωρητής κρέατος» αποφασιζε πως έπρεπέ σιγά σιγά τα πράγματα να αλλάξουν. Και άλλαξαν προς τέρψιν όλων μας. Βέβαια κανείς από εμάς σχεδόν δεν θυμάται το πως ήταν τα πράγματα πριν το 1989 και κανεις από εμάς δεν φαίνεται να κατανοεί την φύση του επαγγελματικού μπάσκετ, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα που πιθανόν θα αναλύσουμε εκτενέστερα σε άλλο άρθρο μας. Πως όμως, από το «ερασιτεχνικό» μπάσκετ του 1980 θα φτάσουμε στο «επαγγελματικό» του 1990? Είπαμε, μόνο ο επιθεωρητής γνωρίζει.

Ο Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς αναλαμβάνει την θέση του γενικού γραμματέα της FIBA το 1976. Εκεί θα διαδεχθεί τον Βρετανό Renato Williams Jones ο οποίος ήταν από τα ιδρυτικά μέλη της Ομοσπονδίας. Παλιός παίκτης και προπονητής, ο Στάνκοβιτς, ο οποίος είναι πλέον 51 ετών, έχει μία τεράστια αδυναμία στο Αμερικανικό μπάσκετ. Μία αδυναμία που φυσικά θα αποκτήσει από τον προκάτοχό του, R. Williams Jones ο οποίος θα του πει όταν του παραδίδει τα σκήπτρα, ότι «Δεν μπορεί να γνωρίζει για μπάσκετ έαν δεν γνωρίζει για Αμερικανικό μπάσκετ». Και κάπως έτσι, ο επιθεωρητής θα βρει τον εαυτό του το 1976 να περιοδεύει στις ΗΠΑ, χωρίς να γνωρίζει την γλώσσα και μένοντας όπου Γιουγκοσλαβικές οικογένειες μπορούν να τον φιλοξενήσουν. Εκεί θα έρθει σε μία άμεση και πιο στενή επαφή με το κολλεγιακό μπάσκετ αλλά και το ΝΒΑ και θα βάλει τις βάσεις για να τελειώσει ο ψυχρός πόλεμος στο μπάσκετ. Βάσεις όμως που θα χρειαστούν τις κατάλληλες πολιτικές συνθήκες για να υπάρξουν. Προς το παρόν, αρκείταν να βλέπει τους αγαπημένους του παίκτες να αγωνίζονται και να ξεχωρίζει ανάμεσά τους τον Walter Frazier και τον Bill Walton. Το ΝΒΑ τότε ήταν έτη φωτός μπροστά.

Η εσωτερική προεργασία για το μεγάλο βήμα είχε ξεκινήσει πριν το 1972 και τους Ολυμπιακούς του Μονάχου. Τότε ήταν που ο Stankovic, βλέπωντας αγώνες ΝΒΑ σκέφτηκε πως αυτοί οι παίκτες θα έπρεπε να γίνουν γνωστοί στο ευρύ κοινό. Είπε την ιδέα του στον R.W. Jones και η απάντηση που έλαβε από την FIBA ήταν να μην ασχολείται με τέτοια θέματα. Είπαμε και πιο πάνω άλλωστε ότι ο ψυχρός πόλεμος ήταν στα ντουζένια του. Ο τελικός του 1972 στο Μόναχο ήταν ένα φιάσκο. Ίσως δικαιολογημένο αλλά φιάσκο. Γιατί κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει στον φίλαθλο ότι το τελευταίο δευτερόλεπτο ενός αγώνα θα παιχτεί 3 φορές, μέχρι δηλαδή στο απλό μυαλό του να κερδίσεη η ΕΣΣΔ. Και φυσικά αυτό έκανε τις ΗΠΑ ακόμη περισσότερο επιφυλακτικές απέναντι στην FIBA. Άλλωστε δεν τις είχαν ανάγκη. Όμως όταν το 1984 στην διοικηση του ΝΒΑ θα βρεθεί ένας εξίσου οραματιστής, ο Μπόρις (ή Μπόρισλαβ) ξέρει πως έχει έρθει η κατάλληλη στιγμή.

Μετά το 1985, παρόλες τις αντίθετες ειδήσεις, ο ψυχρός πόλεμος φαίνεται πως πλησιάζει στο τέλος του. Ο ψυχρός πόλεμος και η Κομμουνιστική ΕΣΣΔ. Αυτό έχει γίνει ήδη εμφανές στο μπάσκετ, αφού ομάδες ΝΒΑ έχουν αρχίσει ήδη να κάνουν ντραφτ παίκτες του Ανατολικού μπλοκ (με πρώτο τον άσημο Βούλγαρο Γκλούτσκοφ) ενώ δεν αργούν να γίνουν και τα πρώτα παιχνίδια ανάμεσα στους Hawks και την εθνική της ΕΣΣΔ. Το 1986 θα είναι το έτος της πρώτης περιοδίας στην Σοβιετικη Ένωση. Έτσι μέσα σε όλα αυτα, και βλέποντας σιγά σιγά τα σύνορα να ανοίγουν, ο Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς αρχίσει να κυνηγάει πιο έντονα την ιδέα του παγκόσμιου μπάσκετ, συμπεριλαμβανομενων και των επαγγελματιών. Σύμμαχος του βεβαια, ο αναμορφωτής του ΝΒΑ, David Stern , ο οποίος είναι χωρίς καμία αμφιβολία ο κορυφαίος κομισάριος που έχει υπάρξει ποτέ στις επαγγελματικές λίγκες των ΗΠΑ. Αγαπημένη φράση του Στερν ήταν το «να επεκταθεί το άθλημα». Και αυτό έκανε.

Το 1987 θα πραγματοποιηθεί το πρώτο McDonalds Cup στο οποίο οι Bucks θα κερδίσουν την ΕΣΣΔ και από τότε μέχρι και το 1998 θα πραγματοποιηθούν 8 ακόμη τουρνουά με την συμμετοχή Ευρωπαικών ομάδων. Ο πραγματικός λόγος που έγινε αυτό δεν μπορεί παρά να είναι εμπορικός, όμως σκεφτείτε πόσα χρόνια μετά μιλάμε για εκείνο το φοβερό παιχνίδι ανάμεσα σε Bulls και Ολυμπιακό που είχαμε την χαρά να δούμε στον ΑΝΤ1. Η επέκταση του αθληματος ελάμβανε χωρα και αυτό ήταν δημιούργημα του Stankovic και του Stern. Αυτό όμως ήταν απλά η αρχή. Και ήταν η αρχή γιατί η μεγάλη ιδέα ήταν άλλη. Να μπορέσουν οι καλύτεροι αθλητές του κόσμου να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς αγώνες.

Τα πρώτα βήματα έχουν γίνει, και έτσι τον Απρίλιο του 1989, θα υπογραφεί το μεγάλο χαρτί. Το χαρτί δηλαδή που θα δίνει την δυνατοτητα σε επαγγελματίες παίκτες να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς αγώνες. Τρία χρόνια αργότερα η Dream Team θα εμφανιστεί στα γήπεδα της Βαρκελώνης, ενώ οι κάθε εθνικότητας Ευρωπαίοι θα βρουν την ευκαιρία να μετακινηθούν στο ΝΒΑ χωρίς να χάσουν το δικαίωμα συμμετοχής στις εθνικές του ομάδες. Και όλα αυτά γιατί? Επειδή ένας επιθεωρητής κρέατος σκέφτηκε να κοιτάξει πιο μπροστά από την εποχή του. Την συνέχεια βέβαια την γνωρίζουμε όλοι, το πως το ΝΒΑ κατάκτησε την Ευρώπη και μετά την Ασία και μετά τον υπόλοιπο κόσμο. Καμιά φορά όμως καλό είναι να θυμόμαστε, πως και γιατί φτάσαμε ως εδώ. Οι σκέψεις μας για το σήμερα θα αναλυθούν σε άλλο άρθρο. Προς το παρόν, ας τιμήσουμε λίγο μέσα μας, τον μεγάλο Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς.